Dicle'nin aktığı topraklarda zengin tarihi geçmişi koruyan Batman, tarihsel anıtlarıyla bölgenin geçmişine ışık tutar. Batman'da bulunan tarihi yapılar ve bu yapıtların ait olduğu medeniyetlerin tarihi Neolotik Çağ öncesine dayanır. M.Ö. 7000-6300 yıllarına ilişkin elde edilen buluntular doğrultusunda, Anadolu'nun en eski yerleşim yeri olarak Konya'nın Güneydoğusu'ndaki Çatalhöyük kabul edilmekteydi. Bölgede 1963 yılından beri Prof. Dr.Halet Çambel ile Prof. Dr. Robert J. Braid Wood yönetiminde İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü ile Chicago Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü tarafından ortaklaşa yürütülen “Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırmaları Karma Projesi" çalışmaların yanı sıra Batman Çayı'nın batısında bulunan Demirköy Höyüğü'nde, Amerika Delaware Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Michael Meir Rosenberg ile Diyarbakır Müzesi Müdürlüğü işbirliği sonucu 1990 yılından beri sürdürülmekte olan kazılarda bölge tarihini aydınlatıcı çeşitli buluntular elde edilmiş, buranın çok eski ve önemli bir yerleşim alanı olduğu saptanmıştır. Aynı ekip Batman'ın Kozluk ilçesi Kaletepe köyü sınırları içerisinde kalan ve Batman Çayı kenarında bulunan Hallan Çemi Höyüğü'nde yapılan kazı çalışmalarında elde edilen buluntular (M.Ö. 10.60010.000) yıllarına ait kadın süs eşyaları, taştan yapılmış hayvan figürlü heykel ve taş silahların incelenmesi sonucunda bu yörenin yaklaşık 12 bin yıl öncesi bir yerleşim alanı olduğu ortaya çıkmıştır. Neolotik Çağda Hallan Çemi Tepesi ile Çayönü yerleşmeleri arasında yer alan bölgenin kronolojik boşluğu dolduran bir öneme sahip olduğu kabul edilmektedir. Anadolu'nun en eski yerleşim yeri olarak Çatalhöyük kabul edilse de Çayönü ve Hallan Cami Höyüğü'ndeki buluntular ile eski yerleşim biriminin Batman-Kozluk sınırlan kapsamında yer aldığı teyit edilmiştir. Batman ilinin yer aldığı bölge çok gelişmiş bir kültürün varlığını ortaya koyması açısından“ önem taşımaktadır. Batman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'ne bağlı Müze Müdürlüğü Başkanlığı'nda, çeşitli üniversitelerden öğretim görevlilerinin bilimsel danışmanlığında Batman ve Siirt illerinde yürütülen toplam 7 adet kazı bulunmaktadır.